Postawienie rzetelnej diagnozy, to wieloetapowy proces diagnostyczny, prowadzony na całym etapie trwania przez dwóch diagnostów: psychologa i pedagoga specjalnego, a zakończony wystawieniem informacji o wynikach diagnozy dla lekarza psychiatry. Ostateczną diagnozę kliniczną zaburzenia ze spektrum autyzmu, po konsultacji z innymi profesjonalistami, ma prawo postawić tylko lekarz.
Podczas spotkań oceniany jest stopień nasilenia zaburzeń ze spektrum autyzmu, a także poziom rozwoju psychoruchowego/poznawczego dziecka, co pozwala na postawienie pełniejszej diagnozy.
PLAN WIZYT:
Dzieci do 4 roku życia – proces diagnostyczny obejmuje:
- Wypełnienie przez rodziców kwestionariusza dotyczącego rozwoju i stanu zdrowia dziecka oraz odesłanie go drogą elektroniczną. (około 30 minut)
- Przeprowadzenie pogłębionego wywiadu z rodzicami celem zebrania niezbędnych informacji dotyczących dziecka (również przy wykorzystaniu m.in. kwestionariusza ASRS) – bez obecności dziecka. (około 90 minut)
- Analizę dostarczonej dokumentacji medycznej i pedagogicznej. Ważne, aby zabrać kopię książeczki zdrowia, posiadanej dokumentacji medycznej, opinię ze żłobka czy przedszkola, opinie czy diagnozy terapeutyczne.
- Dwa spotkania z dzieckiem:
– Pierwsze – w celu oceny poziomu rozwoju psychoruchowego: obserwacja dziecka oraz przeprowadzenie prób diagnostycznych mających na celu ocenę poziomu jego rozwoju psychoruchowego (psycholog wykorzystuje do oceny DSR – dziecięcą skalę rozwoju, natomiast pedagog ocenia umiejętności dziecka przy wykorzystaniu narzędzia PEP-3-PL). (około 60-90 minut)
– Drugie – w celu oceny dziecka pod kątem ASD: obserwacja z wykorzystaniem protokołu ADOS-2*. (około 60 minut) - Omówienie z rodzicami przebiegu obserwacji i badania dziecka, jego funkcjonowania. Określenie dalszych kroków postępowania. (około 60 minut)
- Wydanie w formie pisemnej informacji o wynikach diagnozy (w tym określenie poziomu rozwoju psychomotorycznego dziecka i wskazanie stopnia ryzyka występowania u niego zaburzeń ze spektrum autyzmu – ostateczną diagnozę zawsze stawia lekarz psychiatra). Przy potwierdzeniu diagnozy ASD, informacja będzie niezbędna do starania się we właściwej poradni o dokumenty umożliwiające uzyskanie należnej pomocy (opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju i orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego).
Dzieci od 4 roku życia do 7 roku życia – proces diagnostyczny obejmuje:
- Wypełnienie przez rodziców kwestionariusza dotyczącego rozwoju i stanu zdrowia dziecka oraz odesłanie go drogą elektroniczną. (około 30 minut)
- Przeprowadzenie pogłębionego wywiadu z rodzicami celem zebrania niezbędnych informacji dotyczących dziecka (ASRS, ADiR – kwestionariusz wywiadu uznawany za jeden z elementów „złotego standardu” w diagnozie spektrum autyzmu) – bez obecności dziecka. (około 120 minut)
- Analizę dostarczonej dokumentacji medycznej i pedagogicznej. Ważne, aby zabrać kopię książeczki zdrowia, posiadanej dokumentacji medycznej, opinię z przedszkola, opinie czy diagnozy terapeutyczne.
- Dwa spotkania z dzieckiem:
– Pierwsze – obserwacja dziecka oraz przeprowadzenie prób diagnostycznych mających na celu ocenę poziomu jego rozwoju psychoruchowego (psycholog wykorzystuje do oceny test poznawczy Stanford-Binet, natomiast pedagog ocenia umiejętności dziecka przy pomocy prób pedagogicznych – zależnych od poziomu rozwoju, także przy wykorzystaniu narzędzia PEP-3-PL). (60-120 minut)
– Drugie – w celu oceny dziecka pod kątem ASD; obserwacja dziecka z wykorzystaniem protokołu ADOS-2. (około 60 minut) - Omówienie z rodzicami przebiegu obserwacji i badania dziecka, jego funkcjonowania. Określenie dalszych kroków postępowania. (około 60 minut)
- Wydanie w formie pisemnej informacji o wynikach diagnozy (w tym określenie poziomu rozwoju psychomotorycznego dziecka i wskazanie stopnia ryzyka występowania u niego zaburzeń ze spektrum autyzmu – ostateczną diagnozę zawsze stawia lekarz psychiatra). Przy potwierdzeniu diagnozy będzie ona niezbędna do starania się we właściwej poradni o dokumenty umożliwiające uzyskanie należnej pomocy (opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju i/lub orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego). Przy wykluczeniu zaburzeń z ASD wydanie opinii psychologiczno-pedagogicznej z zaleceniami do pracy w przedszkolu.
Dzieci powyżej 7 roku życia – proces diagnostyczny obejmuje:
- Wypełnienie przez rodziców kwestionariusza dotyczącego rozwoju i stanu zdrowia dziecka oraz odesłanie go drogą elektroniczną (około 30 minut).
- Przeprowadzenie pogłębionego wywiad z rodzicami celem zebrania niezbędnych informacji dotyczących dziecka (ASRS, ADiR – kwestionariusz wywiadu uznawany za jeden z elementów „złotego standardu” w diagnozie spektrum autyzmu) – bez obecności dziecka (około 120 minut)
- Analizę dostarczonej dokumentacji (medycznej, pedagogicznej, terapeutycznej).
- Trzy spotkania z dzieckiem:
– Pierwsze – obserwacja z wykorzystaniem protokołu ADOS-2. (około 60 minut)
– Drugie i trzecie spotkanie – diagnoza psychologiczna i pedagogiczna. (łącznie około 120-180 minut) - Omówienie z rodzicami przebiegu obserwacji i badania dziecka, jego funkcjonowania. Określenie dalszych kroków postępowania. (około 60 minut)
- Wydanie w formie pisemnej informacji o wynikach diagnozy (w tym określenie poziomu rozwoju intelektualnego dziecka i wskazanie stopnia ryzyka występowania u niego zaburzeń ze spektrum autyzmu – ostateczną diagnozę zawsze stawia lekarz psychiatra).
Przy potwierdzeniu diagnozy będzie ona niezbędna do starania się we właściwej poradni o dokumenty umożliwiające uzyskanie należnej pomocy (orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego).
Przy wykluczeniu zaburzeń ze spektrum wydanie opinii psychologiczno-pedagogicznej z zaleceniami do pracy w szkole.
*Uwaga: warunkiem przeprowadzenia obserwacji z wykorzystaniem protokołu ADOS-2 jest spełnienie przez dziecko kryteriów udziału w badaniu (dziecko musi mieć ukończone min. 12 miesięcy, jest w stanie swobodnie chodzić, a jego umiejętność widzenia i słyszenia pozwala na przeprowadzenie z nim prób zgodnie z protokołem badania) oraz wyrażenie przez rodziców zgody na nagranie badania. Nagranie to będzie analizowane przez zespół diagnostyczny i usuwane ze zbioru danych o dziecku po zakończeniu procesu diagnostycznego lub wcześniej, jeśli rodzice zrezygnują z kontynuowania postępowania diagnostycznego na wcześniejszym etapie. Jeśli przeprowadzenie obserwacji zgodnie z protokołem ADOS-2 byłoby niemożliwe, wówczas obserwacja zostanie przeprowadzona w oparciu o specjalnie opracowany zestaw prób umożliwiających obserwację i ocenę dziecka w różnych obszarach rozwojowych, jednak głównie pod kątem ASD.
“Złoty standard” diagnozy autyzmu
W skład światowego “złotego standardu” diagnozy zaburzeń autystycznych wchodzą dwa wystandaryzowane i ustrukturyzowane narzędzia. Są one oparte na wieloletnich badaniach naukowych z bardzo dobrze dopracowaną skutecznością.
– ADOS – 2 (Autism Diagnosis Observation Schedule) – to protokół to obserwacji zachowań. Pozwala na określenie umiejętności komunikacji, wzajemności interakcji społecznych, zabawy, stopnia nasilenia zachowań stereotypowych, a także innych zachowań odbiegających od normy, takich jak wzmożona aktywność psychoruchowa czy zachowania agresywne. Pozwala badać dzieci od 12 miesiąca życia, młodzież i dorosłych. Badanie może przeprowadzić jedynie specjalista posiadający kwalifikacje do diagnozowania tą metodą. Badania pokazują, że wyniki uzyskane w ADOS – 2 są stabilne czasowo. Zaletą tej metody jest to, że może być powtarzana wiele razy u jednej osoby. Badanie trwa około 60 – 75 minut. (czas trwania dostosowany jest do indywidualnych możliwości dziecka). W przypadku małych dzieci przeprowadzane jest w obecności opiekuna.
– ADI-R (Wywiad do Diagnozy Autyzmu – Wersja zrewidowana) – to ustrukturyzowany wywiad, pozwalający na zdobycie informacji niezbędnych do postawienia diagnozy ASD. Wywiad przeprowadzany jest z opiekunem dziecka i trwa około 1,5 – 2 h. Pozwala na zbadanie przebiegu rozwoju i daje możliwość oceny aktualnego funkcjonowania z uwzględnieniem tego przebiegu. Przeznaczony jest dla dzieci, których wiek umysłowy to minimum 24 miesiące.
